Een plaag in mensengedaante: Oma

Vakkennis
Begin jaren zestig van de vorige eeuw beheerde de schoonmoeder van mijn eerste uitgever — die zelf en zijn echtgenote elk een tamelijk verschillend gestructureerde boekwinkel in Groningen dreven — een tot de 'maatschappij' van haar kinderen behorende, maar op nog weer andere leest geschoeide, boekhandel in de Friese hoofdstad. Weliswaar wist ze binnen korte tijd een redelijke klantenkring op te bouwen, maar daarin slaagde ze helaas niet door het betere boek te promoten. Tijdschriften en weekbladen, alsook naturistenpublicaties en aanverwante uitgaven moesten vooral het geld in de winkellade brengen. Daarnaast verkocht ze restantpartijen, die haar schoonzoon wist te bemachtigen door zijn contacten met tal van uitgeverijen, grossiers en de toen grootste ramsj-handelsman in bedrukt papier— in die dagen zonder echte concurrentie in ons land.
Doordat de winkel in Leeuwarden redelijk liep, meende 'Oma' dat dat kwam door haar vakkennis, die ze dan ook zo dominant presenteerde dat menigeen geloofde dat ze heel belezen was. De kinderen wisten wel beter: "Bijna alles wat ze heeft gelezen, haalt ze door elkaar." En dat bleek ook met enige regelmaat. Als ze eens vroeg hoe iemand van de op dat moment aanwezigen dacht dat iets zich zou ontwikkelen en haar schoonzoon daarop reageerde met: "Als ik een spel kaarten had, kon ik het je vertellen", besefte ze niet dat hij een grap maakte, en brieste zij onmiddellijk dat zoiets allemaal lariekoek was en wees ze de aandachtige toehoorders terecht: "Lees Vestdijk er maar op na. Over astrologie en astronomie, dan weet je dat het onzin is."

Uitzinnige dominantie
Haar vergaande onredelijkheid bleek eveneens toen de kinderen een oude pastorie op het Groninger platteland hadden gekocht, gelegen op een terp met aangrenzend een heel oud, zij het ietwat verwaarloosd, kerkje. Oma kreeg daar een grote eigen kamer waar ze zich veelal terugtrok, maar soms, als ze een van haar befaamde dwarse buien had, kwam ze erbij als de kinderen bezoek hadden. Er hoefde maar een begrip te vallen dat ze niet kende, of een opmerking die ze niet begreep en onmiddellijk nam ze het heft in handen en overvleugelde ze de kinderen, en als ze niet gelijk kreeg van het bezoek, werd de zaak afgedaan met de mededeling dat ze absoluut niet kon begrijpen dat de kinderen "met zulke domme mensen willen omgaan."
Soms werd het de kinderen echter teveel en reageerde één van beiden, ondanks het besef dat dat tot hoogoplopende scènes zou leiden. Maar mede om het bezoek enigszins de indruk te geven dat ze er zelf ook niet gelukkig mee waren, zei één van de beiden dan: "Bij ons heeft Oma gewoon gelijk, omdat ze dat zelf heeft vastgesteld."
"Natuurlijk heb ik altijd gelijk," klonk het dan honend. "Lees Hermans er maar op na."

Gerechtigheid
Over eigendomsrecht had Oma ook zo haar specifieke opvattingen. Als haar dochter de tuin op de terp enigszins ordende en daar nieuwe boompjes plantte, kwam de dominante duivelin erbij staan. Dan zette ze haar handen in de zij en sprak ze de, inmiddels legendarische, woorden: "Als je maar weet dat ik het er allemaal weer uit rop, want dat spul wil ik hier niet hebben." Meestal kwam zo'n opmerking niet als gevolg van een afkeer van al het geplante, maar simpelweg om tegen dochterlief te ageren.
Het werd de kinderen soms echt al te veel en dan vertrokken ze maar weer enige tijd naar hun onderkomen in de Stad. Na een paar weken gingen ze toch maar weer kijken. Meestentijds kwam daarop geen uitzonderlijke reactie van de zijde van de Baas van 't Spul en werd er eerst een tijd gezwegen, maar na enige tijd werd er dan toch weer relatief gewoon geleefd. Het is echter ook wel eens gebeurd dat Oma bij hun komst in de deuropening stond, met de handen in de zij, en met gestrekte arm 'de jeugd' zijn plaats wees met — luid uitgalmend— "Ga van mijn gerechtigheid af!"
Doordat het echtpaar heel goed wist hoe het er dan in de schedelpan van (schoon)moeder aan toe ging, dropen de beiden — om nog erger te voorkomen — eerst maar weer af.
Zelf heb ik ook de nodige onbehoorlijke uitingen meegemaakt, die uit haar extreme waanvoorstellingen voortsproten. Maar dat vormt een verhaal op zich.
__________
Meer over deze Oma is (later) te vinden op onze zustersite Tempel der Anekdoten.